• Her devlet hangi kişilerin ya da ülke vatandaşlarının kendi vatandaşı olabileceğine kanunlar çerçevesinde karar verme hakkına sahiptir.
• Kişiler vatansız bırakılamaz. Vatandaşlıktan çıkarılacak kişinin vatansız kalma durumu vatandaşlıktan çıkarmaya engeldir.
• Kişi kazanmış olduğu vatandaşlıktan keyfi olarak çıkartılamaz.
• Vatandaşlık kişiye zorla yükletilemez ve kişinin vatandaşlıktan çıkma talebi devlettarafından keyfi olarak engellenemez.
• Vatandaşın ülkeye girmesi engellenemez ve vatandaş her hangi bir sebepten dolayı sınır dışı edilemez.
• Çifte vatandaşlık veya çok vatandaşlık durumunda, kişi vatandaşı olduğu ülkeye karşı diğer ülkenin vatandaşlığını öne süremez.
• Vatandaş başka bir ülkeye iade edilemez.
TÜRK VATANDAŞLIĞINI KAZANMA YOLLARI
Türk vatandaşlığının kazanılması genel olarak doğumla veya sonradan kazanma olmak üzere iki şekilde olur.
1.VATANDAŞLIĞIN DOĞUMLA KAZANILMASI
Doğumla kazanılan Türk vatandaşlığı, doğum anında kazanılan vatandaşlık olup, yapılan bildirim üzerine doğum anından itibaren hüküm ifade eder.
Doğumla Türk vatandaşlığının kazanılması soy bağı veya doğum yeri esasına göre olur.
1.1. Türk Vatandaşlığının Soy Bağı İle Kazanılması
Soy bağı ile kazanılan vatandaşlık, çocuğun doğumu anında soy bağı ile bağlı bulunduğu Türk vatandaşı ana veya babanın vatandaşlığını kazanmasını ifade eder.
Çocuğun Türk vatandaşlığını soy bağı yolu ile kazanmasında çocuğun doğumu anında ana veya babadan yalnız birinin Türk vatandaşı olması yeterlidir. Ana ve babadan birinin yabancı bir devlet vatandaşı olması ya da çocuğun Türkiye dışında bir ülkede doğmuş olması Türk vatandaşlığının kazanılmasına engel değildir.
Evlilik dışında doğan çocuklar:
• Ana Türk vatandaşı ise doğum anından itibaren,
• Baba Türk vatandaşı ise babalığın tanınması ya da mahkemede babalık kararının verilmesi ile Türk vatandaşı olurlar.
Türk Vatandaşlığının Doğum Yeri Esasına Göre Kazanılması
Türkiye’de doğan ve aşağıdaki sebeplerden dolayı başka ülke vatandaşlığını kazanamayan çocuklar doğumlarından itibaren Türk vatandaşlığını kazanırlar.
Bu sebepler, çocuğun ana ve babasının belli olmaması, vatansız olması ve milli kanunları gereğince vatandaşlık kazanamamasıdır.
Türkiye’de bulunmuş çocuk, aksi ispat edilmedikçe Türkiye’de doğmuş sayılır. Yaşının küçüklüğü nedeniyle kendisini ifade edemeyen bulunmuş çocuklar yetkililerce bulundukları yerin nüfus kütüklerine tescil edilir.
TÜRK VATANDAŞLIĞINI SONRADAN KAZANMA YOLLARI
Türk vatandaşlığının sonradan kazanılması yetkili makam kararı, evlat edinilme ya da seçme hakkının kullanılması yolları ile olur.
2.1. Türk Vatandaşlığının Yetkili Makam Kararı İle Kazanılması
Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılması aşağıdaki yollarla olur:
• Türk vatandaşlığının genel yolla kazanılması
• Türk vatandaşlığının istisnai olarak kazanılması
• Türk vatandaşlığının yeniden kazanılması
• Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması
2.1.1. Türk Vatandaşlığının Genel Yolla Kazanılması
Yabancıların Türk vatandaşlığına kabul edilmesinde genel yol, şartlarını yerine getiren yabancının başvuru yoluyla vatandaşlığı talep etmesi ve devletin bu talebi kabul etmesi ile kazanılan vatandaşlıktır.
Türk vatandaşlığına geçmek isteyen bir yabancı, gerekli şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir.
Yabancıların Türk vatandaşlığını kazanabilmeleri için:
• Kendi millî kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre reşit ve ayırt etme gücüne sahip olmaları,
• Başvuru tarihinden geriye doğru kesintisiz Türkiye’de beş yıl ikamet etmeleri,
• Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile göstermeleri,
• Genel sağlık bakımından tehlike oluşturan bir hastalıklarının bulunmaması,
• İyi ahlak sahibi olmaları,
• Yeteri kadar Türkçe konuşabilmeleri,
• Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmaları,
• Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hallerinin bulunmaması gerekmektedir.
Vatandaşlığa başvuran kişinin Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini gösteren davranışlar:
Türkiye’de taşınmaz mal satın almak, yatırım yapmak, Türkiye’de iş kurmak ya da bir iş yerinde çalışmak, bir Türk vatandaşı ile evlenmek, Türk vatandaşlığını kazanmak üzere ailece başvurmak gibi Türkiye’de yerleşme niyetini ortaya koyan somut davranışlardır. Bu bağlamda öğrenim, turistik ya da geçici iş seyahatleri ve tedavi gibi geçici amaçlarla Türkiye’de ikamet eden kişilerin vatandaşlık başvurusu kabul edilmez.
Vatandaşlığa başvuran kişinin iyi ahlak sahibi olduğunun tespiti:
Kişinin kaçakçılık, dolandırıcılık, hırsızlık gibi toplumsal düzeni bozucu suçlardan ceza alıp almadığı ya da Türk örf ve adetleri ile aile yaşamına aykırı şekilde uyuşturucu kullanma ve fuhuş yapma gibi davranışlarının bulunup bulunmadığına göre kişinin iyi ahlak sahibi olup olmadığı tespit edilir. Aynı şekilde herhangi bir suçtan dolayı yargılanmak, mahkûm olmak ya da tutuklu bulunmak vatandaşlık başvurusunun reddedilmesi sebebidir.
Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hâli bulunmamak şartı, uygulamada Millî İstihbarat Teşkilatı ve Emniyet Genel Müdürlüğünce yapılacak sicil araştırması ile tespit edilmektedir. Kişinin milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmadığının tespiti bu şartın arandığı bütün vatandaşlık başvuru çeşitleri için bu şekilde gerçekleşmektedir.
• Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancılarda, yukarıda sayılan şartlarla birlikte, taşıdıkları devlet vatandaşlığından çıkma şartı da aranabilir. Bu takdirin kullanılmasına ilişkin esasların tespiti Bakanlar Kurulunun yetkisindedir.
• Türk vatandaşlığının kazanılmasında başvurular yurt içinde yerleşim yerinin bulunduğu valiliğe, yurt dışında ise dış temsilciliklere bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin özel vekâletname ile yapılır.
• Aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz.
2.1.2. Türk Vatandaşlığının İstisnai Olarak Kazanılması
Belirli özelliklere sahip yabancılara, vatandaşlığa alınmada aranan genel şartlara sahip olmasalar da Türk vatandaşlığına istisnai yollarla alınma imkânı tanınmıştır.
İstisnai vatandaşlık yolu ile Türk vatandaşlığını kazanabilecek yabancılar:
• Türkiye’de sanayi tesisi kuran veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel ve sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili Bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulanlar.
• Uluslararası ilişkilerin gerekliliği ve ülkemizin menfaati veya herhangi bir sebeple Bakanlar Kurulunca Türk vatandaşlığını kazanmaları zaruri görülenler
• İskan Kanununa göre göçmen olarak kabul edilenler.
İskan Kanununa göre göçmen, Türk soyundan olanlar ve Türk kültürüne bağlı olup yerleşmek amacıyla tek başına veya toplu halde Türkiye’ye gelip İskân Kanunu uyarınca göçmen olarak kabul edilen kişiyi ifade eder. Kimlerin Türk soylu ve Türk kültürüne ait olduğuna Bakanlar Kurulu karar verir. Balkan göçmenleri buna göre Türk vatandaşlığına kabul edilmiştir.
• İstisnai vatandaşlık başvurusunda bulunan kişilerin milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmaması gerekir.
• İstisnai vatandaşlık, diğer şartlara bakılmaksızın İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile verilir.
2.1.3. Türk Vatandaşlığının Yeniden Kazanılması
Herhangi bir nedenleTürk vatandaşlığını kaybetmiş kişilerin yenidenTürk vatandaşlığını kazanmaları ikamet şartına bağlı olarak ya da ikamet şartına bağlı olmaksızın kazanma olmak üzere iki yolla gerçekleşir.
a. Türk Vatandaşlığının İkamet Şartı Aranmaksızın Yeniden Kazanılması
Aşağıda durumları belirtilen kişiler milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Türkiye’de ikamet şartı aranmaksızın, Türk vatandaşlığını İçişleri Bakanlığı kararı ile yeniden kazanabilirler:
• Çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler,
• Ana veya babalarına bağlı olarak iradeleri dışında Türk vatandaşlığını kaybeden ve ergin olmalarından itibaren üç yıl içerisinde seçme hakkını kullanmayanlar.
Yurtdışında yaşayan ve Türk vatandaşlığından usulüne göre çıkarak bulunduğu ülke vatandaşlığına geçen kişilerin yeniden Türk vatandaşlığını kazanmaları bu yolla gerçekleşmektedir.
b. Türk Vatandaşlığının İkamet Şartına Bağlı Olarak Yeniden Kazanılması
Daha önce Türk vatandaşı olup da Türk vatandaşlığı kaybettirilenler Türkiye’de üç yıl ikamet etmek şartıyla Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
• Bu kişilerin Türk vatandaşlığını kazanmalarına dair yetki Bakanlar Kurulundadır.
Aynı şekilde Türkiye’de ikamet edip de seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşlığını kaybedenler Türkiye’de üç yıl ikamet etmek şartıyla Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilirler.
• Kaybettirme ya da seçme yoluyla Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin yeniden Türk vatandaşı olabilmeleri için milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hallerinin bulunmaması gerekir.
2.1.4. Türk Vatandaşlığının Evlenme Yoluyla Kazanılması
Bir Türk vatandaşı ile evlilik, doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Türk vatandaşı ile evliliğe bağlı olarak Türk vatandaşlığını talep edebilmek için, başvuran kişinin başvuru anında en az üç yıldan beri bir Türk vatandaşı ile evli olması ve evliliğinin devam ediyor olması gerekmektedir. Bu şartlar sağlandığında kişi Türk vatandaşlığına “sadece” başvurma hakkını elde etmektedir.
Türk vatandaşı ile evlenen yabancı eş, yukarıda sayılan ön şartların varlığı hâlinde, evlenme yolu ile Türk vatandaşlığını kazanmak için yetkili makamlara müracaat etme hakkını elde etmiş olacaktır.
Başvuru ön şartları gerçekleştikten sonra, yabancı eşin Türk vatandaşlığını kazanabilmesi için aranan şartlar;
• Aile birliği içinde yaşama,
• Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama,
• Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hâli bulunmama, olmak üzere üç temel şarttır.
Bu asli şartların tespiti yetkili makamlarca yapılır.
Uygulamada evlilik birliği ile bağdaşmayacak faaliyetlerde bulunmamanın tespitinde fuhuş yapmak, fuhuşa aracılık yapmak gibi kriterler araştırılmaktadır.
Vatandaşlık başvurusu yapılan makam, yapacağı inceleme sonucu oluşan kanaatini de içeren dosyayı, karar alınmak üzere İçişleri Bakanlığına gönderir. İçişleri Bakanlığının ilgili hakkında vereceği vatandaşlık kararı ile birlikte, yabancı eş Türk vatandaşlığını kazanmış olur.
Evlenme ile Türk vatandaşlığını kazanan yabancılar evlenmenin butlanına karar verilmesi halinde evlenmede iyi niyetli iseler Türk vatandaşlığını muhafaza ederler.
Evlenme ile Türk vatandaşlığını kazanan yabancının evliliğinin butlanına karar verilmesi halinde, Türk vatandaşlığını muhafaza edip etmeyeceği konusu başvuru yapılan şehrin valiliği aracılığıyla İçişleri Bakanlığından sorulur.
Evlenmenin eşin vatandaşlığına etki edebilmesi için, hukuken geçerli bir evliliğin varlığı gereklidir. Evlenmenin ehliyet ve şartları bakımından ise, her bir tarafın kendi millî hukukuna göre, evlenme ehliyet ve şartları tespit edilecektir. Ehliyet ve şartlar ile şekil kurallarına uygun olarak yapılan evlenmeler, Türk kamu düzenine aykırı sayılan evlilikler ile hülle evlilikleri istisnaları dışında, hukuken geçerli evliliklerdir.
Türk Vatandaşlığının Evlat Edinilme Yoluyla Kazanılması
Bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan yabancı, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, Türk vatandaşlığını kazanabilir.
Evlat edinilecek çocuğun ergin olup olmadığı, bir ehliyet meselesi olduğu için çocuğun millî hukukuna göre tespit edilir. Küçüğün birden fazla ülke vatandaşlığının bulunması durumunda sıkı irtibat halinde olduğu ülke kanunlarına göre ergin olup olmadığına bakılır. Evlatlığın, ‘küçük’ (ergin olmayan çocuk) olmaması hâlinde, diğer şartın varlığını araştırmaya gerek kalmaksızın vatandaşlık başvurusu reddedilir.
Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmaması şartının tespiti, yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının diğer şekillerde kazanılması hallerinde izah edilen usülle yapılır.
Türk Vatandaşlığının Seçme Hakkı İle Kazanılması
Türk vatandaşlığını ana veya babalarına bağlı olarak kendi iradesi dışında kaybetmiş olan kişiler seçme hakkını kullanmak suretiyle Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
• Türk vatandaşlığını ana veya babalarına bağlı olarak kaybeden kişilerin seçme hakkını kullanarak yeniden Türk vatandaşı olabilmeleri için ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde Türk vatandaşlığına başvurmaları gerekmektedir.
• Seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşlığına geçmek isteyen kişiler, Türkiye içinde valiliklere yurtdışında ise dış temsilciliklere verecekleri bir dilekçe ile seçme hakkını kullanırlar.
Seçme hakkı ile Türk vatandaşlığının kazanılması yetkili makamların vereceği kabul kararına bağlı değildir.
• Seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşlığına geçmek ya da Türk vatandaşlığından ayrılmak, eşin vatandaşlığına tesir etmez.
VATANDAŞLIK BAŞVURU USULÜ
• Türk vatandaşlık başvurusu, Türkiye içinde ikamet edilen yer valiliği, yurt dışında ise Türkiye Cumhuriyeti büyükelçiliği, başkonsolosluğu veya konsolosluklarına yapılır.
• Türk vatandaşlığı başvurusu, vatandaşlığı kazanmak isteyen kişi tarafından bizzat yapabileceği gibi resmi vekâlet verilen vekil tarafından da yapılabilir. Posta ile yapılan başvurular kabul edilmemektedir. Müracaat makamlarının vatandaşlığa alınmaya yönelik taleplerin esasına ilişkin karar verme yetkileri yoktur.
Müracaat makamları, başvurunun usule ilişkin şartlarının yerine getirilip getirilmediğinin tespitini yapabilirler.
Vatandaşlık kararında karar mercii kural olarak İçişleri Bakanlığıdır. Ancak, istisnai yollarla Türk vatandaşlığının kazanılmasında vatandaşlığa karar verme yetkisi Bakanlar Kurulu’na aittir. Aynı şekilde kaybettirme kararı ile Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin yeniden Türk vatandaşlığına alınmalarında da yetki Bakanlar Kurulundadır.
• Başvuruda, başvuru makamı dosyayı vatandaşlık başvuru inceleme komisyonuna havale eder. İnceleme Komisyonu yurt içinde, il valisi veya görevlendireceği vali yardımcısının başkanlığında, il müdürlüğü, il emniyet müdürlüğü, il jandarma komutanlığı, il millî eğitim müdürlüğü ve sosyal hizmetler il müdürlüğünden en az şube müdürü düzeyindeki temsilcilerden oluşur. Komisyon kendisine başvuru makamınca gönderilen dosyalar hakkında inceleme yaparak vatandaşlık başvuru şartlarının yerine gelip gelmediğini tespit eder. Kanunda aranan şartların yerine getirildiğini tespit eden komisyon rapor hazırlayarak İçişleri Bakanlığına gönderilmek üzere müracaat makamına gönderir. Müracaat makamı, hazırlanan vatandaşlık başvuru dosyasını kendi görüşü ile birlikte talebin esasına ilişkin karar alınması için, İçişleri Bakanlığına gönderir. İçişleri Bakanlığı da, esasa ilişkin incelemesini yaparak, ilgilinin Türk vatandaşlığını kazanma talebi hakkında kararını verir.
VATANDAŞLIK KARARINA KARŞI YARGI YOLLARI
Vatandaşlığın kazanılması hususunda yetkili makamın Bakanlar Kurulu olduğu durumlarda verilen karara karşı yargı yoluyla itiraz Danıştay’da yapılır.
Vatandaşlığın kazanılmasına ilişkin olarak içişleri Bakanlığı tarafından verilen idari kararlara karşı ise yetkili idare mahkemeleri nezdinde iptal davası açılabilir.
Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve idare mahkemelerinde altmış (60) gündür.
İdare mahkemeleri tarafından verilen nihai kararlar ile Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak vermiş olduğu kararlara karşı temyiz başvurusu ise mahkeme kararının tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yapılır.
TÜRK VATANDAŞLIĞINA ALINMANIN SONUÇLARI
Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığına alınan kişi, yetkili makamın karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanır. Bu kişi karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlarının tâbi olduğu hak ve yükümlülüklere tâbi olur.
• Eş bakımından sonuçları: Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılmasının diğer eşin vatandaşlığına etkisi yoktur.
• Çocuklar bakımından sonuçları: Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığına alınan kişinin ergin çocukları, ana veya babanın Türk vatandaşlığına alınmasından hiçbir şekilde etkilenmezler. Türk vatandaşlığının kazanılması sadece küçük çocuklar bakımından sonuç doğurur. Türk vatandaşlığını kazanan kişinin velayeti kendisinde olan küçük çocukları diğer eşin muvafakat etmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır. Diğer eşin, çocukların Türk vatandaşlığını kazanmalarına muvafakat etmemesi hâlinde, ana veya babanın mutat meskeninin bulunduğu yer mahkemesinin kararına göre işlem yapılır. Yetkili mahkeme, Türk vatandaşlığını kazanan ana veya babaya bağlı olarak Türk vatandaşlığının kazanılmasında çocuğun menfaatlerini dikkate alarak karar verir.
• Ana veya babalarının Türk vatandaşlığını kazanmasından etkilenmeyen çocuklar, reşit olmalarından sonra, yetkili makam kararı ile genel olarak vatandaşlığa alınma hükümlerinden yararlanarak Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
• Türk vatandaşlığını kazanan yabancılar, talepte bulunmak şartıyla Türkçe ad ve soyadı alabilirler. Türk alfabesinde kullanılan harfleri kullanmak şartı ile önceki ad ve soyadlarını kullanmalarında da herhangi bir engel yoktur.
TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAYBI
Türk Vatandaşlığının kaybı “yetkili makam kararı” veya “seçme hakkının kullanılması” yolu ile gerçekleşmektedir.
Türk vatandaşlığını kaybeden kişiler kayıp tarihinden itibaren yabancı muamelesine tabi tutulurlar. Yabancı statüsünde olmalarına rağmen bazı kişilerin Türk Vatandaşlık Kanununun 28 inci maddesi çerçevesinde bazı hakları kullanmalarına kanun koyucu imkân vermektedir. Bu durum Mavi Kart düzenlemesi bölümünde ayrıntılı olarak incelenecektir.
TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAYIP HALLERİ
1.YETKİLİ MAKAM KARARI
“Çıkma”,“Kaybettirme” ve “Vatandaşlığa Alınmanın İptali” olmak üzere 3 yolla yetkili makam kararı sonucu vatandaşlık kaybedilmektedir.
1.1. Türk Vatandaşlığından Çıkma
Vatandaşlıktan çıkma Türk vatandaşı olan kişilerin “izin” alarak “kendi isteğiyle” vatandaşlıktan çıkması ve başka bir devletin vatandaşlığına geçmesi ya da sadece Türk vatandaşlığından çıkarak yine vatandaşı olduğu diğer ülke vatandaşı olarak kalması durumudur.
• Çıkma izni vermeye yetkili makam İçişleri Bakanlığıdır. Vatandaşlıktan çıkma talebi tek başına sonuç doğurmamakta ve ancak Bakanlığın vatandaşlıktan çıkmaya izin vermesiyle vatandaşlığın kaybı söz konusu olmaktadır.
• Çıkma talebi için kişi yurtiçinde ikamet edilen yer valiliğine, yurtdışında ise dış temsilciliklere başvurmalıdır.
Türk vatandaşlığından çıkma izni isteyen ve gerekli şartları taşıyan kişiler için müracaat makamlarınca aşağıda belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir:
a) İsteği belirten form dilekçe (VAT-9),
b) Müracaat makamlarınca sistemden alınan nüfus kayıt örneği,
c) Başka bir devlet vatandaşlığı kazanılmış ise bunu gösteren usulüne göre onaylanmış belgenin noter tasdikli Türkçe tercümesi,
ç) Henüz başka bir devlet vatandaşlığı kazanılmamış ise kazanmak istedikleri yabancı devlet vatandaşlığına kabul edileceklerine ilişkin usulüne göre onaylanmış teminat belgesinin noter tasdikli Türkçe tercümesi
• Tamamlanan dosya karar alınabilmesi adına İçişleri Bakanlığına gönderilir.
• Vatandaşlıktan çıkmak için başvuran kişiye 2 yıl içerisinde vatandaşlıktan çıkması için “çıkma izin belgesi” verilir. Vatandaş bu iki sene içerisinde vatandaşlıktan çıkmak ve dolayısıyla başka ülke vatandaşlığını kazandığını resmi olarak belgeleyen evrakı yurtdışında dış temsilciliklere (büyükelçilik, başkonsolosluk) yurtiçinde ise ikamet edilen yer valiliğine bildirmek mecburiyetindedir. Aksi halde çıkma izin belgesi geçersiz hale gelecektir.
Vatandaşlıktan bu şekilde çıkmanın şartları ise şunlardır:
a) Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak. (Vasinin izni aranmamaktadır.)
b) Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunmak. (Eğer kişi Türk vatandaşlığını kaybetmekle vatansız kalacak ise vatandaşlıktan çıkma izni verilmez.)
c) Herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamak.
ç) Hakkında herhangi bir mali ve cezai tahdit bulunmamak.
• Vatandaşlıktan çıkan kişi “çıkma belgesini” aldığı andan itibaren “yabancı” statüsündedir. Çıkma izni alma suretiyle vatandaşlığını kaybeden kişi, Türk vatandaşlığını doğumla kazanmış ise Mavi Kart alma hakkına sahip olur.
• Vatandaşlıktan çıkan kişinin eşi Türk vatandaşı olarak kalmaya devam eder
Vatandaşlıktan çıkan kişinin çocukları için ise;
1- Vatandaşlıktan çıkan kişi talep eder ve eşi de bu talebe muvafakat ederse çocuklar da vatandaşlığı kaybeder.
2- Vatandaşlıktan çıkan kişi talep eder ve fakat eşi kabul etmez ise hâkim bu konuda karar verir.
3- Eğer eşlerin her ikisi de vatandaşlıktan çıktı ise çocuklar da vatandaşlığı kaybeder.
4- Eşlerden biri ölmüş ise; Türk vatandaşlığını kaybeden ana veya babanın çocukları ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeder.
5- Çıkma izni ile vatandaşlığı kaybeden ananın evlilik birliği dışında doğan çocukları analarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeder.
1.2. Kaybettirme
İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile vatandaşlığın kaybettirilmesi yoludur.
Aşağıda belirtilen eylemlerde bulundukları resmi makamlarca tespit edilen kişilerin Türk vatandaşlığı Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile kaybettirilebilir:
a) Yabancı bir devletin, Türkiye’nin menfaatlerine uymayan herhangi bir hizmetinde bulunup da bu görevi bırakmaları kendilerine yurt dışında dış temsilcilikler, yurt içinde ise mülki idare amirleri tarafından bildirilmesine rağmen, üç aydan az olmamak üzere verilecek uygun bir süre içerisinde kendi istekleri ile bu görevi bırakmayanlar.
b) Türkiye ile savaş halinde bulunan bir devletin her türlü hizmetinde Bakanlar Kurulunun izni olmaksızın kendi istekleriyle çalışmaya devam edenler.
c) İzin almaksızın yabancı bir devlet hizmetinde gönüllü olarak askerlik yapanlar.
• Burada yetkili makam anlaşılacağı üzere Bakanlar Kuruludur. Vatandaşlığı kaybettirilen kişiye ilişkin bu karar Resmi Gazetede yayımlanır. Kararın Resmi Gazetede yayımlandığı tarih tebliğ tarihi sayılır ve kaybettirme kararı o günden itibaren hüküm (etki) ifade eder.
• Bu yolla vatandaşlığını kaybeden kişi ancak İçişleri Bakanlığının izni ile Türkiye’ye giriş yapabilir.
• Vatandaşlığını bu yolla kaybeden kişinin eşi ve çocukları bu karardan etkilenmez. Kaybettirme kararı tamamen şahsi bağlayıcılığı olan bir karardır.
• Bu şekilde vatandaşlığını kaybeden kişi mavi kart ve onun sağladığı haklardan istifade edemeyecektir.
• Vatandaşlığını kaybeden kişi kaybettiği andan itibaren yabancı sayılacağından malvarlığı açısından Türkiye’de bir yabancının edinebileceği üst sınırdan daha fazla mal varlığına sahip ise bu malları tasfiye edilir
• Hakkında kaybettirme kararı verilen kişi yeniden vatandaşlığa alınma imkânına sahiptir. Bunun şartları Türk Vatandaşlık Kanununda belirtilmiştir.
1.3. Vatandaşlığa Alınmanın İptali
Türk vatandaşlığını kazanma kararı; ilgilinin yalan beyanı veya vatandaşlığı kazanmaya esas teşkil eden önemli hususları gizlemesi sonucunda vuku bulmuş ise kararı veren makam tarafından iptal edilir. İptal kararı, karar tarihinden itibaren hüküm ifade eder.
• Vatandaşlığa alınması iptal edilen kişiye bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazanan eş ve çocuklar var ise onların da vatandaşlığı iptal edilir.
• Bu kişiler Türkiye’de yabancı statüsüne geçerler. Doğumla Türk vatandaşlığını kazanmamış olduklarından Mavi Kart edinme ve sağladığı haklardan istifade etme imkânları bulunmamaktadır.
• İptal kararı eğer malların tasfiyesini de öngörüyorsa ilgilinin 1 yıl içerisinde mallarını tasfiye etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde tasfiye işlemi re’sen Hazine tarafından gerçekleştirilir. Bu durumda elde edilen gelir ilgilinin hesabına aktarılır.
• İptal kararına karşı yargı yoluna gidilmesi halinde tasfiye işlemi dava sonuna kadar ertelenir.
• Vatandaşlığa alınma kararı iptal edilen kişi Türk Vatandaşlık Kanununun 11. maddesinde belirtilen şartlar çerçevesinde Türk vatandaşlığını kazanabilir.
SEÇME HAKKI İLE VATANDAŞLIĞIN KAYBI
Aşağıda durumları belirtilenler, ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde Türk vatandaşlığından ayrılabilirler:
a) Ana ya da babadan dolayı soy bağı nedeniyle doğumla Türk vatandaşı olanlardan yabancı ana veya babanın vatandaşlığını doğumla veya sonradan kazananlar.
b) Ana ya da babadan dolayı soy bağı nedeniyle Türk vatandaşı olanlardan doğum yeri esasına göre yabancı bir devlet vatandaşlığını kazananlar.
c) Evlat edinilme yoluyla Türk vatandaşlığını kazananlar.
ç) Doğum yeri esasına göre Türk vatandaşı oldukları halde, sonradan yabancı ana veya babasının vatandaşlığını kazananlar.
d) Herhangi bir şekilde Türk vatandaşlığını kazanmış ana veya babaya bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazananlar.
• Eğer seçme hakkı ile Türk vatandaşlığından çıkan kişi, Türk vatandaşlığını kaybetmekle vatansız – yani herhangi bir devlet vatandaşı olamayacaksa – kalacaksa seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşlığından ayrılamaz.
Seçme hakkını kullanmak suretiyle Türk vatandaşlığından ayrılmak isteyenlerin bu isteklerini belirtir bir dilekçe ile müracaat makamlarına yazılı olarak başvurmaları gereklidir.
Başvuru üzerine müracaat makamlarınca ilgilinin dilekçesine kazandığı devlet vatandaşlığını gösterir usulüne uygun onaylanmış belgenin noter tasdikli Türkçe tercümesi ile nüfus kayıt örneği eklenir ve karar alınmak üzere İçişleri Bakanlığına gönderilir.
• Bu yol ile vatandaşlığını kaybeden kişiler, seçme hakkının kullanılmasına ilişkin şartların varlığını tespit eden karar tarihinden itibaren yabancı statüsüne tabi olurlar. Bu karar, İçişleri Bakanlığı tarafından verilmektedir.
• Bu yol ile kaybın eşe ve çocuklara tesiri ise “Çıkma” yolu ile vatandaşlığı kaybeden kişilerin durumunun eş ve çocuklarına tesiri ile aynıdır.
VATANDAŞLIK KARARLARINA KARŞI YARGI YOLLARI – TÜRK VATANDAŞLIK AVUKATI
Vatandaşlığın kazanılması hususunda olduğu gibi kaybedilmesi hallerinde de yetkili makamın Bakanlar Kurulu olduğu durumlarda verilen karara karşı yargı yoluyla itiraz Danıştay’da yapılır.
Vatandaşlığın kaybedilmesine ilişkin olarak içişleri Bakanlığı tarafından verilen idari kararlara karşı ise yetkili idare mahkemeleri nezdinde iptal davası açılabilir.
Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve idare mahkemelerinde altmış (60) gündür.
İdare mahkemeleri tarafından verilen nihai kararlar ile Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak vermiş olduğu kararlara karşı temyiz başvurusu ise mahkeme kararının tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yapılır.
Türk Vatandaşlık Avukatının Rolü
Yukarıda anlatıldığı üzere; başvurların yapılması ve şartları, dava açılması, itiraz yolları, itiraz davaları ve süreleri değerlendirildiğinde vatandaşlık hukuku kompleks ve detaylı bir alan olduğu açıktır. Bu nedenle bu alanda yapılacak başvuruların başarılı ve istenilen sonucun alınması bakımından türk vatandaşlığı avukatından destek alınması önem arz etmektedir.
Vatandaşlık Hukukunun hassasiyeti ve sonuçlarının önemi değerlendirildiğinde bu konudaki uyuşmazlıklarda alanında uzman türk vatandaşlık avukatı aracılığı ile takip edilmesi önem arz etmektedir. Türk Vatandaşlık Hukuku ile ilgili hukuki destek için iletişim kanallarımız aracılığı ile bizimle iletişime geçebilirsiniz.